اخیرا از تک نرخی شدن ارز در بورس با موافقت بانک مرکزی خبر داده شده است، اما به باور من، تا زمانی که وضعیت روابط بانکی ما با دنیا بهبود پیدا نکند، هدف یکسان سازی نرخ ارز محقق نخواهد شد. تحقق این هدف نیازمند اجرا کردن سه پیششرط است. نخستین پیششرط، برقراری روابط بانکی ما با بانکهای خارجی است تا بتوانیم به نقل و انتقال ارز اقدام کنیم. هنوز ما برای نقل و انتقال ارز از روشهای زیرزمینی استفاده میکنیم، بانکهای ما هنوز نمیتوانند هر کجا که مایلند، حساب باز کنند. مادامی که وضعیت نقل و انتقال ارز روان نشود، تحقق یکسان سازی ارز بعید به نظر میرسد. این مهم که ذکر شد، قدم اول محسوب میشود. داشتن یک ذخیره ارزی، پیششرط دوم یکسان سازی نرخ ارز است که این ذخیره ارزی باید در اختیار بانک مرکزی قرار گیرد. همچنین پیششرط سوم این مهم به وضعیت صادرات و واردات ما مربوط میشود. در واقع، وضعیت صادرات و واردات ما باید به نوعی باشد که بتوانیم از محل وجوه ارزی ناشی از صادرات، نیازهای وارداتی خود را تامین کنیم. ما مقداری ارز برای واردات میپردازیم و مقداری ارز نیز به دلیل صادرات دریافت میکنیم؛ اگر بالانس این دو به نفع دریافت ارز، مثبت باشد به تک نرخی شدن ارز کمک میکند، اما اگر این بالانس منفی باشد امکان تکنرخی کردن ارز وجود نخواهد داشت و ارز کماکان دونرخی باقی خواهد ماند. زمانی میتوان ارز را تکنرخی کرد که دولت بتواند جوابگوی هر نوع تقاضایی برای ارز در نرخ رسمی باشد. باید به این نکته اساسی توجه داشته باشیم که تک نرخی شدن ارز به معنای تثبیت قیمت ارز نیست. در واقع قیمت ارز به صورت شناور تعیین میشود؛ برای مثال در کانال محدوده قیمت بین۴۲۰۰تومان تا ۴۶۰۰ تومان اعلام خواهد شد و اگر قیمت ارز از این محدوده پایینتر برود، بانک مرکزی سعی میکند ارز را بخرد و در واقع تقاضای اضافی به بازار تزریق میکند و اگر قیمت ارز بالاتر از محدوده قیمتی تعیین شده برود، بانک مرکزی ارز را میفروشد. نکتهای که در این بین وجود دارد این است که بانک مرکزی همواره باید مراقب وضعیت صادرات و واردات باشد. اگر صادرات و واردات ما به درستی مدیریت نشود، موفقیتی حاصل نخواهد شد. در واقع، برای توسعه اقتصادی کشور باید صادرات گسترش یابد که این موضوع تنها با تک نرخیشدن امکان دارد. تک نرخی شدن ارز از اهمیت وافری در اقتصاد کشور برخوردار است. مطمئنا برای رسیدن به ثبات اقتصادی در کشور ما نیازمند حرکت به سمت یکسان سازی نرخ ارز هستیم. اگر ارز تکنرخی شود، جلو فساد گرفته میشود و دیگر این گونه نخواهد بود که نرخ ارزانتر تنها در اختیار عدهای خاص قرار بگیرد. دونرخی بودن ارز مانع از برنامهریزی درست توسط شرکتها و کارخانجات میشود. به بیانی بهتر، دونرخی شدن موجب فساد مالی است و تک نرخی شدن هدف والایی است که موجبات حفظ سلامت کشور را فراهم میسازد.
احمد حاتمی یزد/ کارشناس ارشد پولی و بانکی
بنکر