به گزارش بنکر، این روزها دوباره زمزمه افزایش قیمت ارز در محافل اقتصادی قوت گرفته؛ اما پس از کاهش نرخ واقعی سود سپرده‌های بانکی در هفته گذشته، به‌نظر می‌رسد سیاستگذار ارزی به‌دنبال حفظ ثبات بازار ارز و جلوگیری از تنش ارزی است تا جایی که به تازگی عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی ابراز امیدواری کرده با تعمیم اقدامات احتیاطی کلان به سایر بازارها شاهد ثبات در حوزه اقتصاد کلان باشیم.
قرار است چه اتفاقی روی دهد
یافته‌های همشهری نشان می‌دهد؛ بانک مرکزی و بخش خصوصی بر سر ایفای تعهدات ارزی صادراتی به توافق رسیده‌اند و با افزایش ۲۰درصدی نرخ ارز نیمایی و تمدید زمان اجرای بسته بازگشت ارز صادراتی، قرار است تا چرخه ارز تجاری از نوسان شدید نرخ ارز مصون نگه داشته شود. برخی خبرها حکایت از آن دارد که بانک مرکزی ، صادرکنندگان و فعالان اقتصادی توافق کرده‌اند
برای پوشش هزینه صادراتی و تشویق صادرکننده‌ها به بازگرداندن ارزهای خود، نرخ ارز نیمایی به‌عنوان شاخص ارز تجاری اصلاح شده و اتاق ایران هم موافقت کرده تا ثبات در بازار ارز حفظ شود. از سوی دیگر گفته می‌شود سرمایه‌گذارانی که روی اسکناس‌های ارز سرمایه‌گذاری کرده‌اند و انتظار جهش ارزی در سال جدید را داشته‌اند، طرفدار نظریه جهش قیمت هستند، اتفاقی که نه فقط بازار ارز به‌عنوان لنگرگاه اقتصاد را دستخوش تحولات شدید خواهد کرد بلکه خطری بالقوه برای بازار ارز و تهدیدکننده نرخ تورم کالاهای مصرفی خواهد بود.
تمدید مهلت ارزهای صادراتی
دیروز همزمان بانک مرکزی برای تضمین ثبات بازار ارز در اطلاعیه‌ای رسمی اعلام کرد: بسته سیاستی نحوه بازگشت ارز حاصل از صادرات در سال ۱۳۹۸و نحوه رفع تعهدات ارز صادراتی سال ۱۳۹۷صادرکنندگان برای سال ۱۳۹۹تمدید شده به‌طوری که نحوه بازگشت ارز حاصل از صادرات سال ۱۳۹۹، همانند سال ۱۳۹۸و نحوه رفع تعهد ارزی سال ۱۳۹۸، با رعایت شرایط اعلامی برای سال ۱۳۹۷خواهد بود. تمدید تدبیر ارزی بانک مرکزی درواقع به‌معنای جاری بودن مصوبه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی در مهر سال گذشته است. انتظار می‌رود با اصلاح تدریجی نرخ ارز نیمایی، انگیزه صادرکنندگان به بازگشت ارزهای صادراتی به چرخه اقتصاد تقویت شود تا جایی که اعلام شده آنها برای بهره‌مندی از هرگونه نرخ صفر و معافیت‌های مالیاتی و نیز استرداد مالیات و عوارض ناشی از قانون مالیات بر ارزش افزوده، تا پایان تیرماه سال ۱۳۹۹مهلت دارند نسبت به ایفای تعهدات ارزی صادراتی سال ۱۳۹۸خود اقدام کنند.
چالش نرخ ارز و انتظارات تورمی
مشاهدات خبرنگاران همشهری حاکی است: بازار ارز ایران این روزها با خطر تأثیرپذیری از انتظارات تورمی مواجه است و خنثی‌کردن این انتظار بدون راهبرد روشن برای مهار تورم و تنها با سخن گفتن دولتمردان ممکن نخواهد بود. در این میان فعلا بازار ارز روزهای نخستین سال را با آرامش نسبی قیمتی پشت سر گذاشته تا جایی که بانک مرکزی اجازه داده نرخ ارز نیمایی تا ۲۰درصد افزایش پیدا کند بلکه جلوی شکاف قیمت بین بازار آزاد و نیما گرفته شود. افزون بر این با تداوم سیاست رصد تراکنش‌های بانکی از ورود پول‌های مشکوک به پولشویی به بازار ارز گرفته شده و سرعت جابه‌جایی پول بین حساب‌ها هم کاسته شده ؛ در سمت عرضه ارز، بانک مرکزی سیاست عرضه هوشمند و مؤثر به جای تزریق رگباری ارز را در بازار آزاد دنبال می‌کند.
دنبال ارز بانک مرکزی نباشید
بانک مرکزی نه‌تنها دنبال تزریق مستقیم ارز به بازار نیست، بلکه این روزها با چالش جدی‌تری مواجه شده؛ چالش تامین ارز برای ترخیص کالاها از گمرک آن هم از محل منابع ارزی بانک مرکزی. رویکردی تکراری در سال‌های سیاه ارزی گذشته که می‌تواند دست بانک مرکزی را خالی کند.
خبرها حکایت از آن دارد که برخی محموله‌های برنج و نهاده‌های کشاورزی را نگه داشته‌اند تا تکلیف ارز آن روشن شود، برخی واردکنندگان هم می‌گویند کالاهای اساسی وارد کرده‌اند اما مدعی هستند که بانک مرکزی ارز آنها را تامین نکرده است. فشار به دولتمردان برای گرفتن حمایت ارزی و فشار به بانک مرکزی برای شل کردن کیسه ارزی در شرایط سخت تحریم‌ها شائبه رانت ارزی و درگیر کردن افکار عمومی نسبت به دغدغه‌های معیشتی را تقویت می‌کند و می‌تواند ثبات ارزی موجود در بازار آزاد ارز و عرضه و تقاضای تجاری را شکننده سازد.
جدایی نیما از سنا
به‌نظر می‌رسد بازار آزاد ارز ایران دست‌کم در کوتاه‌مدت از تندباد قیمتی و سفته‌بازی در امان باشد اما سیاستگذار ارزی یعنی بانک مرکزی این روزها با چالش اصلاح نرخ ارز نیمایی و جلوگیری از شکاف بیشتر نرخ ارز آزاد، سنا و نیما مواجه است؛ چنان که مهم‌ترین چالش روی‌داده در بهار امسال تاکنون بروز شکاف ۱۰۹۰تومانی، به ازای هر دلار آمریکا در بازار ثانویه نیما و قیمت صرافی‌های مجاز، موسوم به سنا بوده؛ شکاف قیمت در پایان سال گذشته ۶۰۵تومان بود.
به‌نظر می‌رسد دلیل افزایش شکاف این بوده که قیمت هر دلار آمریکا در آخرین روز سال گذشته در سامانه نیما، که به تقاضای ارز تجاری پاسخ می‌دهد، ۱۴هزار و ۴۴۳تومان بوده اما در آخرین روز فروردین‌ماه به ۱۴هزار و ۲۷۳تومان کاهش یافته درحالی‌که میانگین قیمت دلار در صرافی‌های مجاز از ۱۵هزار و ۴۸تومان در پایان سال گذشته به ۱۵هزار و ۳۶۴تومان در پایان فروردین‌ماه امسال افزایش یافته است.
ارزهای صادراتی در حال بازگشت به چرخه اقتصاد
معاون ارزی بانک مرکزی با بیان اینکه اجرایی شدن سیاست‌ها و ضوابط ابلاغی به کاهش چشمگیر تعهدات ارزی ایفا نشده از سال ۱۳۹۷تاکنون منجر شده، اعلام کرد: درصد تعهدات ارزی ایفا‌نشده، از ۲۷٫۸۷درصد در دی‌ماه ۱۳۹۷به ۹٫۴۸درصد کاهش یافته است. غلامرضا پناهی، با اشاره به گزارش بانک مرکزی به شورای پول و اعتبار تأکید کرد: برای نخستین بار رفع تعهد ارزی به‌عنوان یک شاخص اعتبارسنجی در اختیار دستگاه‌های اجرایی و نظارتی قرار می‌گیرد.
به این ترتیب از تخصیص مجدد ارز به واردکنندگانی که تعهدات خود را ایفا نکرده‌اند، جلوگیری می‌شود. معاون ارزی بانک مرکزی با اشاره به رصد کارنامه ارزی بانک‌ها و چگونگی رفتار مشتریان افزود: در مرحله نخست، برای اعمال محدودیت‌ها حدنصاب درنظر گرفته شد و با توجه به نظارت و پیگیری‌های مستمر و روند مناسب ایفای تعهدات واردکنندگان، اخیراً نیز حد نصاب مربوطه کاهش یافت و پیگیری تعهدات واردکنندگان تا تحقق کامل ایفای تعهدات آنها منطبق با میزان ارز دریافتی تحت نظارت بانک مرکزی قرار دارد.